Ekim ayında 36 ürünün 22’si zamlandı
Türkiye Ziraat Odaları Birliği (TZOB) Genel Başkanı Şemsi Bayraktar, ekim ayı üretici ve market fiyatları arasındaki farkı açıkladı.
Bayraktar’ın değerlendirmesine göre, ekim ayında markette bulunan 36 temel ürünün 22’sinde fiyat artışı, 14’ünde ise düşüş görüldü.
Üretici fiyatları incelendiğinde ise 28 üründen 15’inde artış, 10’unda düşüş, 3’ünde ise değişim olmadığı kaydedildi.
Bayraktar, özellikle patates, kuru soğan, marul ve maydanoz gibi temel gıda ürünlerinde üreticiyle market arasındaki fiyat farkının son aylarda yeniden yükselişe geçtiğini belirtti.
Patates fiyatı yüzde 382 oranında arttı
TZOB verilerine göre, ekim ayında üreticiyle market fiyat farkı en yüksek ürün patates oldu.
Üreticide 5,25 TL olan patatesin marketteki fiyatı 25,35 TL’ye kadar yükseldi. Bu durum, yüzde 382,9’luk bir fark anlamına geliyor.
Patatesi, yüzde 284,1 farkla kuru soğan, yüzde 242,1 farkla marul ve yüzde 229,5 farkla maydanoz izledi.
Bayraktar, “Bu rakamlar, üretici ile tüketici arasında oluşan fiyat farkının kabul edilebilir sınırları aştığını gösteriyor” dedi.
Kabak üreticide en fazla artan ürün oldu
Üretici fiyatlarında ise kabak dikkat çekti.
Ekim ayında kabak fiyatı yüzde 69,2 oranında artarak üreticiler arasında en yüksek fiyat artışı gösteren ürün oldu.
Kabağı, yüzde 50,3 ile domates, yüzde 25 ile Antep fıstığı ve yüzde 19,9 ile patates takip etti.
Bayraktar, özellikle yazlık ürünlerden kışlık üretime geçiş sürecinde yaşanan arz daralmasının kabak fiyatlarını etkilediğini, domateste ise sera geçiş maliyetlerinin fiyat artışına neden olduğunu ifade etti.
Yeşil fasulye hem üreticide hem markette ucuzladı
Fiyatı en çok düşen ürün hem üretici hem de markette yeşil fasulye oldu.
Market raflarında yeşil fasulyenin fiyatı yüzde 21,9 oranında düşerken, üreticide de yüzde 28,4 oranında azaldı.
Bayraktar, “Yeşil fasulyede hasadın devam etmesi, fiyat düşüşünde belirleyici oldu” dedi.
Yeşil fasulyenin ardından fiyatı en çok azalan ürünler arasında limon (%16,6), sivri biber (%15,7) ve kuru kayısı (%8,8) yer aldı.
Marul, maydanoz ve soğanda dikkat çeken fark
TZOB’un ekim ayı raporuna göre, marul üreticide 17,17 TL iken markette 58,73 TL’ye satıldı.
Aynı şekilde maydanoz üreticide 5,17 TL, markette ise 17,02 TL olarak kaydedildi.
Kuru soğan ise üreticide 4,92 TL iken, markette 18,90 TL’den satıldı.
Bayraktar, özellikle sebze fiyatlarındaki artışın taşıma maliyetleri, depo giderleri ve tüccar marjlarının etkisiyle büyüdüğünü vurguladı.
Ekim ayı genel değerlendirmesi
Bayraktar, fiyat değişimlerini etkileyen faktörleri şöyle özetledi:
“Kabak, domates ve patlıcandaki artış seraya geçişten kaynaklanıyor. Antep fıstığı, hem kuraklık hem de ‘yok yılı’ nedeniyle yükseldi. Kışlık patates hasadının başlaması ve depo maliyetleri fiyatları artırdı. Limon fiyatları arz azlığından yükseldi. Fasulyede hasadın devam etmesi üretici fiyatlarını düşürdü.”
Ayrıca fındık, salatalık ve kuru incir gibi ürünlerdeki düşüşün de ihracatın geç başlaması ve üretim fazlalığı ile ilişkili olduğu belirtildi.
Üretici-market makası kapanmıyor
TZOB Başkanı Bayraktar, her ay düzenli olarak yapılan fiyat analizlerinin, üreticiyle tüketici arasındaki makasın kapanmadığını ortaya koyduğunu söyledi.
“Bazı ürünlerde üretici fiyatları gerilerken market fiyatlarının aynı oranda düşmemesi, sistemdeki yapısal sorunlara işaret ediyor” diyen Bayraktar, nakliye, lojistik ve komisyon maliyetlerinin azaltılması gerektiğini vurguladı.
Bayraktar, ayrıca gıda tedarik zincirinin daha şeffaf hale getirilmesi ve aracı sayısının azaltılması için çalışmalara ihtiyaç olduğunu dile getirdi.
Tüketici en çok patates, soğan ve domateste zorlandı
Ekim ayında en yüksek fiyat artışı görülen ürünlerin, hane halkı tüketiminde temel yeri olan gıdalar olması dikkat çekti.
Patates, kuru soğan ve domates gibi ürünlerdeki fiyat artışı, mutfak bütçesini doğrudan etkiledi.
Bayraktar, “Üretici fiyatı düşükken market fiyatı yüksek kalıyorsa, bu farkın nedenleri araştırılmalı” değerlendirmesinde bulundu.
TZOB’dan çözüm önerileri
Şemsi Bayraktar, üretici ve tüketici arasındaki fiyat farkının azaltılması için alınabilecek önlemleri şöyle sıraladı:
-
Üretim planlamasının güçlendirilmesi,
-
Depolama ve nakliye maliyetlerinin sübvanse edilmesi,
-
Üretici birliklerinin pazarlama gücünün artırılması,
-
Aracı maliyetlerinin azaltılması ve
-
Dijital tedarik zinciri takibinin yaygınlaştırılması.
Bayraktar, “Tarladan sofraya uzanan süreçte denetim mekanizmaları güçlendirilmedikçe fiyat dengesizliği kalıcı hale gelir” ifadelerini kullandı.
Ekimde fiyat dengesi yine bozuldu
TZOB’un ekim ayı verileri, tarımsal ürünlerde mevsim geçişi, üretim azalışı ve lojistik maliyetlerin etkisiyle fiyat dengesinin yeniden bozulduğunu ortaya koydu.
Bayraktar, “Üretici emeğinin karşılığını almalı, tüketici de makul fiyatlarla gıdaya erişebilmelidir. Tarımda sürdürülebilirlik ancak bu denge sağlanırsa mümkün olur” sözleriyle değerlendirmesini tamamladı.